Trục Não – Ruột – Hệ khuẩn chí đường ruột: lĩnh vực mới đầy tiềm năng trong chuyên ngành tiêu hóa

Hà Nội, tháng 11/2024 – Hội nghị Tiêu hóa Toàn quốc (VNAGE 2024) đã diễn ra với sự tham dự của hơn 1.000 chuyên gia tiêu hóa trên toàn quốc. Một trong những nội dung trọng tâm của hội nghị năm nay là CME “Vai trò của men vi sinh trong bệnh lý tiêu hóa”. Báo cáo do PGS.TS. Quách Trọng Đức (BM Nội, ĐH Y Dược TP.HCM) trình bày, tập trung vào vai trò của trục não – ruột trong các bệnh tiêu hóa chức năng đã thu hút nhiều sự quan tâm, chú ý và thảo luận của các bác sĩ.

Theo PGS.TS. Quách Trọng Đức, nhiều bằng chứng dịch tễ và lâm sàng gần đây cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa các rối loạn tiêu hóa chức năng như hội chứng ruột kích thích (IBS), khó tiêu chức năng (FD) với các rối loạn tâm thần kinh, đặc biệt là lo âu và trầm cảm. Dữ liệu từ nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy tỷ lệ rối loạn trầm cảm ở bệnh nhân IBS lên tới 44,5%, và bệnh nhân IBS có nguy cơ mắc lo âu toàn thể (GAD) cao gấp 6 lần so với nhóm không IBS.

Báo cáo cũng nhấn mạnh vai trò ngày càng được quan tâm của hệ vi sinh đường ruột (gut microbiota) như một trung gian điều hòa tương tác giữa não và ruột thông qua các cơ chế thần kinh (dây X), miễn dịch (cytokines) và nội tiết (trục HPA). Các thay đổi trong hệ vi sinh này có thể ảnh hưởng đến cảm xúc, hành vi, thậm chí làm tăng tính thấm hàng rào máu não và thúc đẩy quá trình viêm thần kinh.

Một trong các hướng tiếp cận điều trị được đề cập là sử dụng probiotics có tác động lên trục não – ruột, trong đó các chủng thế hệ mới – còn gọi là psychobiotics – đang được nghiên cứu ứng dụng trong điều trị phối hợp các triệu chứng tiêu hóa và tâm thần. Trên thế giới đã có nhiều tài liệu nghiên cứu về hiệu quả của bổ sung probiotics lên sức khỏe tinh thần. Tuy vậy, báo cáo nhấn mạnh rằng các probiotics được sử dụng trong nghiên cứu chưa được thiết kế chuyên biệt cho tác động thần kinh trung ương, do đó kết quả còn hạn chế. Việc phát triển các dòng psychobiotics chuyên biệt, có đích tác dụng rõ ràng trên trục não – ruột, là hướng đi tiềm năng trong tương lai.

Một loại probiotics đa chủng thiết kế chuyên biệt cho trục não ruột – Ecologic® Barrier đã được tiến hành nghiên cứu tại Việt Nam trên bệnh nhân có rối loạn tiêu hóa chức năng và kèm theo lo âu/trầm cảm (điểm HADS ≥8). Kết quả cho thấy Ecologic® Barrier đã giúp giảm lo âu, trầm cảm và cải thiện chất lượng cuộc sống so với giả dược.

PGS.TS. Quách Trọng Đức kết luận: “Trục não – ruột – vi khuẩn chí là một mô hình sinh lý bệnh hiện đại, lý giải mối liên hệ phức tạp giữa rối loạn tâm thần và các biểu hiện tiêu hóa chức năng. Việc điều trị toàn diện cần tiếp cận đồng thời cả hai mặt: tiêu hóa và tâm thần kinh, trong đó probiotics là một chiến lược can thiệp đáng chú ý.”

Hội nghị năm nay không chỉ cung cấp thông tin cập nhật về cơ chế bệnh sinh hiện đại của các bệnh lý tiêu hóa chức năng, mà còn mở ra nhiều kỳ vọng về các hướng điều trị dựa trên nền tảng sinh học thần kinh – vi sinh học đường ruột trong y học thực hành.